Viêm xoang: Nguyên nhân, triệu chứng, cách điều trị và phòng ngừa

Viêm xoang là một bệnh phổ biến ảnh hưởng đến hàng triệu người trên khắp thế giới, nguyên nhân do viêm nhiễm, dị ứng, hoặc môi trường ô nhiễm. Các triệu chứng của viêm xoang bao gồm tắc nghẽn mũi, đau áp lực mặt, chảy mủ dịch, và khó thở. Bệnh được điều trị bằng thuốc không kê đơn, thuốc kháng sinh. thuốc xịt mũi, hoặc phẫu thuật. Tuy nhiên, phòng ngừa là quan trọng hơn, để tránh viêm xoang nên hạn chế tiếp xúc với tác nhân gây dị ứng, duy trì môi trường sống sạch sẽ và thực hiện các biện pháp tăng cường miễn dịch.

VIÊM XOANG LÀ GÌ? CÓ NHỮNG DẠNG VIÊM XOANG NÀO?

Viêm xoang là một loại bệnh viêm nhiễm hoặc nhiễm trùng của niêm mạc trong các xoang, đây là những hốc rỗng chứa không khí ở mặt và trán của con người. Xoang có chức năng lọc, làm ấm, và ẩm cho không khí trước khi nó vào phổi. Việc viêm nhiễm xoang có thể dẫn đến sự mất cân bằng trong việc lọc và tạo ẩm cho không khí, gây ra nhiều triệu chứng khó chịu.

Phân loại viêm xoang dựa trên thời gian bệnh

Có nhiều dạng viêm xoang khác nhau dựa trên thời gian kéo dài của triệu chứng và tính chất của nhiễm trùng:

1. Viêm xoang cấp tính: Thường xuất hiện sau cảm lạnh hoặc nhiễm trùng hô hấp trên. Triệu chứng bao gồm chảy mũi, nghẹt mũi, đau đầu và áp lực trong vùng trán. Bệnh thường hết trong vòng 1 – 4 tuần.
2. Viêm xoang mãn tính: Đây là dạng viêm xoang kéo dài trong ít nhất 12 tuần. Triệu chứng thường tương tự như viêm xoang cấp nhưng kéo dài trong thời gian dài hơn và có thể tái phát nhiều lần. Viêm xoang mạn được chia thành 3 loại: viêm mũi họng mãn tính không có polyp, viêm mũi họng mãn tính có polyp và viêm mũi dị ứng do nấm. Thường gặp nhất là viêm mũi họng mãn tính không có polyp. Các triệu chứng cũng tương tự như viêm xoang cấp tính.
3. Viêm xoang tái phát: Đây là tình trạng mà viêm xoang cấp tái phát nhiều lần trong một thời gian ngắn, thường là ít nhất ba lần trong một năm.
4. Viêm xoang mạn tính kéo dài: Đây là dạng viêm xoang kéo dài nhưng không tái phát nhiều lần. Triệu chứng của nó có thể kéo dài trong nhiều tháng hoặc nhiều năm.
5. Viêm xoang dị ứng: Loại này thường do dị ứng gây ra và có triệu chứng tương tự như viêm xoang cấp và mãn tính, nhưng nó thường tái phát mùa.

Phân loại viêm xoang dựa trên vị trí viêm

Viêm xoang có thể được phân loại dựa trên vị trí cụ thể của viêm trong các xoang khu vực trên mặt và trán. Dựa trên vị trí này, có thể chia thành 5 loại sau:

1. Viêm xoang Maxillary (xoang gò má): Đây là loại viêm xoang phổ biến nhất và thường xảy ra ở xoang maxillary, nằm ở gò má hai bên. Triệu chứng thường bao gồm đau gò má, áp lực trong khu vực này, và nghẹt mũi.
2. Viêm xoang Frontal (xoang trán): Loại viêm xoang này xuất hiện ở xoang frontal, ở phần trên của trán. Triệu chứng thường bao gồm đau và áp lực ở vùng trán, đôi khi kèm theo đau đầu và nhiễm trùng đến vùng mắt.
3. Viêm xoang Ethmoidal (xoang mắt): Xoang ethmoidal nằm gần mắt và gò má. Viêm xoang ở vị trí này có thể gây ra đau mắt, sưng vùng quanh mắt, và triệu chứng nghẹt mũi.
4. Viêm xoang Sphenoidal (xoang sống): Xoang sphenoidal nằm ở phần sau và phía dưới của trán. Viêm xoang ở vị trí này có thể gây ra đau ở mắt, cuộn mắt lên trên, và đau trán.
5. Viêm đa xoang: Viêm đa xoang, còn được gọi là viêm niêm mạc đa xoang, là một trạng thái phức tạp và đa dạng trong quá trình viêm niêm mạc của một hoặc nhiều xoang đồng thời. Các yếu tố gây ra viêm đa xoang có thể bao gồm nhiễm khuẩn từ một xoang được truyền sang các xoang khác, tình trạng dị ứng, tác động của môi trường ô nhiễm, sự tồn tại của cấu trúc giải phẫu bất thường trong hệ thống xoang, và trạng thái suy giảm đề kháng của cơ thể. Viêm đa xoang thể hiện sự phức tạp và nó thường dẫn đến những triệu chứng không chỉ giới hạn trong một xoang mà lan rộng sang nhiều xoang khác nhau. Điều này có thể làm gia tăng đau đầu, tăng sưng vùng quanh mắt, và gây ra nhiều khó khăn trong việc điều trị bệnh.

Phân loại dựa trên vị trí giúp xác định xác thực triệu chứng và cân nhắc về cách điều trị phù hợp. Bất kỳ loại viêm xoang nào đều cần được chẩn đoán và điều trị bởi chuyên gia y tế để đảm bảo giảm đau và triệu chứng hiệu quả.

CÁC NGUYÊN NHÂN GÂY VIÊM XOANG

Viêm xoang là một bệnh đường hô hấp phức tạp và có nhiều nguyên nhân khác nhau. Việc hiểu rõ những nguyên nhân này giúp phòng ngừa cũng như theo dõi và điều trị bệnh hiệu quả hơn. Dưới đây là 6 nguyên nhân chính gây ra viêm xoang:

1. Nhiễm trùng vi khuẩn và virus: Một trong những nguyên nhân phổ biến nhất của viêm xoang là nhiễm trùng viêm khuẩn hoặc virus. Vi khuẩn và virus có thể xâm nhập vào xoang và gây viêm nhiễm mạc, dẫn đến triệu chứng như chảy mũi, đau đầu, và sưng.
2. Dị ứng: Dị ứng là một trong những nguyên nhân chính gây viêm xoang dị ứng. Các tác nhân dị ứng, chẳng hạn như phấn hoa, bụi mịn, hoặc dị ứng thức ăn có thể kích thích phản ứng viêm nhiễm mạc trong xoang. Khi tiếp xúc với tác nhân dị ứng, người bệnh có thể bị nghẹt mũi, chảy mũi, và có triệu chứng về dị ứng.
3. Môi trường ô nhiễm: Môi trường ô nhiễm, bao gồm việc tiếp xúc với hạt bụi, hạt bụi mịn, hóa chất, khói thuốc, và các tác nhân ô nhiễm khác, có thể kích thích niêm mạc trong xoang, gây ra viêm nhiễm mạc và viêm xoang.
4. Bất thường bẩm sinh vùng mũi: Một số người có cấu trúc xoang không bình thường, ví dụ như vách ngăn giữa hai xoang bị cong, gây ra sự không hiệu quả trong quá trình thông thoáng và thoát nước mũi. Điều này có thể làm tăng nguy cơ viêm xoang.
5. Yếu tố di truyền: Có trường hợp viêm xoang có yếu tố di truyền, nghĩa là nếu trong gia đình có người đã mắc bệnh viêm xoang, thì nguy cơ mắc bệnh này ở các thế hệ sau cũng cao hơn.
6. Tình trạng suy giảm đề kháng: Hệ thống miễn dịch yếu làm cho cơ thể dễ bị nhiễm trùng và viêm xoang. Các yếu tố như bệnh lý miễn dịch, dùng các loại thuốc gây suy giảm miễn dịch, hoặc tình trạng suy giảm sức đề kháng sau phẫu thuật có thể gây ra viêm xoang.

CÁC TRIỆU CHỨNG CỦA BỆNH VIÊM XOANG

Các triệu chứng của viêm xoang có thể thay đổi từ nhẹ đến nặng, tùy thuộc vào loại viêm xoang và mức độ nhiễm trùng, thực tế cho thấy dấu hiệu khi bị viêm xoang cấp và mãn tính gần giống nhau vì vậy rất dễ gây nhầm lẫn. Dưới đây là các triệu chứng thường gặp trong bệnh viêm xoang:

Chảy mũi (Rinorrhea): Triệu chứng này thường thể hiện qua chảy mũi trong dạng dịch và có thể kéo dài một thời gian. Màu sắc của dịch mũi có thể thay đổi tùy thuộc vào mức độ của bệnh.

Nghẹt mũi (Congestion): Nghẹt mũi là một triệu chứng phổ biến của viêm xoang. Niêm mạc viêm nhiễm trong xoang có thể gây ra sưng, làm mất khả năng thoát nước mũi và tạo cảm giác bí bách.

Đau đầu: Viêm xoang thường gây ra đau đầu vùng trán hoặc gò má. Đau thường tỏa ra từ khu vực xoang bị viêm và có thể trở nên nặng hơn.

Áp lực vùng trán: Một cảm giác áp lực hay căng thẳng ở vùng trán thường đi kèm với viêm xoang, đặc biệt khi xoang trán (frontal) bị ảnh hưởng.

Sưng mắt và vùng quanh mắt: Viêm xoang ethmoidal, xoang gần mắt, có thể gây ra triệu chứng sưng mắt và vùng quanh mắt.

Thay đổi mùi và vị: Một số người bị viêm xoang có thể trải qua thay đổi trong khả năng nếm và ngửi, có thể mất khả năng cảm nhận mùi và vị, hoặc có mùi và vị khác thường.

Họng đau: Dịch tiết từ xoang có thể chảy ngược xuống họng và gây ra họng đau hoặc khái niệm về cổ họng bị đau.

Sưng môi và miệng: Các triệu chứng này không thường xuyên xuất hiện, nhưng có thể xảy ra khi viêm xoang kéo dài và có tác động đến vùng miệng và môi.

Ho: Một số người có thể bị ho do dịch tiết từ xoang chảy xuống cuống họng, kích thích niêm mạc.

Mệt mỏi và khó chịu: Viêm xoang có thể gây ra mệt mỏi do triệu chứng kéo dài, thiết lập tình trạng không thoải mái.

Các triệu chứng này có thể biến đổi và xuất hiện ở mức độ khác nhau ở mỗi người.

ĐỐI TƯỢNG NÀO DỄ MẮC BỆNH VIÊM XOANG

Một số nhóm người có nguy cơ mắc bệnh viêm xoang cao hơn bao gồm:

• Người có tiền sử dị ứng, chẳng hạn như dị ứng phấn hoa, bụi mịn, hoặc các tác nhân dị ứng khác, có nguy cơ cao hơn mắc bệnh viêm xoang do phản ứng của cơ thể với các tác nhân này.
• Nếu trong gia đình có người thân đã mắc bệnh viêm xoang, nguy cơ mắc bệnh này ở các thế hệ sau có thể cao hơn.
• Người tiếp xúc thường xuyên với môi trường ô nhiễm, chẳng hạn như khói thuốc, hạt bụi mịn, hóa chất, và khí ô nhiễm, có thể tăng nguy cơ mắc bệnh viêm xoang.
• Người miễn dịch suy giảm hoặc trạng thái sức kháng yếu có thể làm cho cơ thể dễ bị nhiễm trùng và viêm xoang.
• Người có polyp mũi.
• Người có cấu trúc xoang bất thường.
• Một số loại thuốc như thuốc chống dị ứng hoặc thuốc chống viêm, có thể làm suy giảm hệ thống miễn dịch và tạo điều kiện cho viêm xoang phát triển.
• Người trưởng thành và người cao tuổi có nguy cơ cao hơn mắc bệnh viêm xoang hơn so với trẻ em.

BỆNH VIÊM XOANG CÓ NGUY HIỂM KHÔNG? VIÊM XOANG CÓ LÂY KHÔNG?

Viêm xoang có nguy hiểm không?

Bệnh viêm xoang thường không gây ra nguy hiểm tới tính mạng, nhưng nó có thể là nguyên nhân gây ra nhiều biến chứng khác và ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống của người bệnh:

• Biến chứng viêm xoang đường hô hấp: Viêm xoang có thể gây ra triệu chứng như nghẹt mũi, chảy mũi, đau đầu, và áp lực trong vùng trán. Những triệu chứng này có thể làm cho người bệnh cảm thấy rất khó chịu và ảnh hưởng đến hoạt động hàng ngày, giấc ngủ, và hiệu suất làm việc..
• Nếu không được điều trị kịp thời hoặc nếu bệnh viêm xoang trở nên mãn tính, nó có thể gây ra các biến chứng nghiêm trọng như nhiễm trùng, viêm ổ mắt, áp xe mắt, viêm túi lệ, viêm tấy ổ mắt, viêm dây thần kinh thị giác sau nhãn cầu, nhiễm trùng não, viêm màng não, áp xe não hoặc viêm dấn thận. Những biến chứng này có thể yêu cầu điều trị phẫu thuật hoặc hóa trị.
• Viêm xoang kéo dài có thể làm cho người bệnh mất khả năng nếm và ngửi, ngoài ra còn ảnh hưởng đến tâm lý và tinh thần của người bệnh, gây ra căng thẳng, lo lắng, và áp lực tinh thần.
• Điều trị viêm xoang cần sử dụng thuốc lâu dài và đôi khi phẫu thuật. Tất cả những điều này có thể đặt ra một gánh nặng tài chính cho người bệnh.

Viêm xoang có lây không?

Viêm xoang không phải là một loại bệnh truyền nhiễm, nghĩa là nó không lây từ người này sang người khác như các bệnh truyền nhiễm khác, chẳng hạn như cảm lạnh hoặc cúm. Thông thường, viêm xoang xảy ra khi niêm mạc trong các xoang (như xoang gò má và xoang trán) bị viêm nhiễm do nhiễm khuẩn hoặc tác động từ các yếu tố như dị ứng hoặc môi trường ô nhiễm.

Tuy nhiên, có một số tình huống đặc biệt mà vi khuẩn có thể gây ra viêm xoang tại một số vị trí trên cơ thể khác nhau và sau đó lây sang vùng xoang khác. Nó được gọi là viêm xoang chéo, và điều này xảy ra khi vi khuẩn từ một xoang bị nhiễm trùng lây lan sang xoang khác thông qua hệ thống niêm mạc. Tuy nhiên, viêm xoang chéo không phải là một tình trạng phổ biến và xảy ra trong các trường hợp cụ thể.

Nói chung, viêm xoang không phải là bệnh lây truyền từ người này sang người khác, và bạn không cần lo lắng về việc lây bệnh viêm xoang từ người khác. Viêm xoang thường do tác động từ môi trường hoặc tình trạng cá nhân của mỗi người.

CÁCH ĐIỀU TRỊ VIÊM XOANG

Đối với tình trạng viêm xoang nhẹ, chưa có biến chứng, người bệnh có thể áp dụng các cách điều trị viêm xoang tại nhà để cải thiện các triệu chứng, nếu bệnh là mãn tính hoặc các triệu chứng kéo dài thì nên áp dụng các phương pháp điều trị dưới đây:

Sử dụng thuốc chống dị ứng: Thuốc chống dị ứng như antihistamines có thể giúp giảm triệu chứng viêm xoang gây ra bởi dị ứng.

Sử dụng thuốc kháng viêm: Thuốc kháng viêm như ibuprofen có thể giúp giảm sưng to và đau.

Sử dụng thuốc xịt mũi: Sử dụng thuốc xịt mũi có chứa corticosteroid để giảm viêm và tắc nghẽn mũi.

Sử dụng thuốc kháng sinh: Khi các triệu chứng đau đầu, sổ mũi, ho,... kéo dài vài tuần mà không có dấu hiệu giảm, bác sĩ sẽ chỉ định dùng kháng sinh theo đợt điều trị từ 3 đên 14 ngày.

Ngoài ra, sử dụng nước muối sinh lý nhỏ mũi và sống trong môi trường ổn định độ ẩm và nhiệt độ cũng giúp cải thiện đáng kể các triệu chứng của bệnh.

Nếu tình trạng trở nặng, sử dụng các phương pháp điều trị trên mà không hiệu quả, khi đó có thể bệnh nhân sẽ được chỉ định phẫu thuật để giúp giảm tình trạng tắc nghẽn trong xoang.

CÁCH PHÒNG NGỪA VIÊM XOANG

Việc phòng ngừa luôn quan trọng hơn việc điều trị, dưới đây là một số lưu ý quan trọng dễ thực hiện giúp giảm nguy cơ viêm xoang:

Dùng khẩu trang khi cần thiết: Để bảo vệ mũi và miệng khỏi bụi bẩn, vi khuẩn, và các tác nhân gây dị ứng trong không khí. Đặc biệt quan trọng khi bạn tiếp xúc với môi trường ô nhiễm hoặc nguy cơ bị tiếp xúc với chất gây dị ứng.

Hạn chế tiếp xúc với tác nhân gây dị ứng: Tránh tiếp xúc với phấn hoa, môi trường bụi bẩn, hóa chất, và các tác nhân gây dị ứng khác mà bạn biết có thể kích thích viêm xoang.

Dùng máy lọc không khí: Máy lọc không khí có thể giúp loại bỏ bụi bẩn, vi khuẩn và hạt bụi trong không khí, giúp cải thiện chất lượng không khí trong nhà.

Thấm mũi bằng nước muối: Sử dụng nước muối sinh lý để thấm mũi có thể giúp loại bỏ chất bã nhầy và mụn trong xoang mũi, giúp ngăn ngừa viêm xoang.

Duy trì độ ẩm trong môi trường sống: Sử dụng máy tạo độ ẩm để đảm bảo môi trường không khí ẩm ướt, đặc biệt vào mùa đông khi không khí thường khá khô hanh.

Thực hiện vệ sinh môi trường sống: Dọn dẹp nhà cửa thường xuyên để giảm bớt bụi bẩn và tiêu độc môi trường sống.

Tập thể dục đều đặn: Tập thể dục có thể cải thiện tuần hoàn máu và hệ thống miễn dịch, giúp cơ thể chống lại nhiễm trùng.

Tránh hút thuốc và cách sống không lành mạnh: Hút thuốc và sử dụng các thực phẩm chứa cồn có thể làm tăng nguy cơ mắc viêm xoang. Hãy tránh các tác nhân gây hại này.

Ăn một chế độ ăn lành mạnh: Bữa ăn cung cấp đủ vitamin và khoáng chất có thể củng cố hệ thống miễn dịch và giúp cơ thể chống lại nhiễm trùng.

Thực hiện theo hướng dẫn của bác sĩ: Nếu bạn có tiền sử của viêm xoang hoặc có nguy cơ cao, hãy thường xuyên kiểm tra sức khỏe với bác sĩ và tuân thủ các hướng dẫn của họ để phòng ngừa tình trạng viêm xoang.

Bác Sỹ Nguyễn Thị Bình - người kiểm duyệt nội dung bài viết